Ο άτυχος αθλητής που έγινε... αθάνατος

Ο άτυχος αθλητής που έγινε... αθάνατος

Η δραματική αθλητική ιστορία του Ντοράντο Πιέτρι, που πέρασε στην αθανασία επειδή... δεν νίκησε

Του Ν. Α. Κωνσταντόπουλου

Η ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων και, γενικότερα, του παγκόσμιου αθλητισμού είναι γεμάτη δραματικές ιστορίες. Ιστορίες σκληρές, ιστορίες ηρωικές, ιστορίες παράξενες. Ο Μαραθώνιος δρόμος έχει «προσφέρει» πολλές τέτοιες. Η πιο δραματική ήταν ίσως εκείνη του Ιταλού, Ντοράντο Πιέτρι, στους Αγώνες του Λονδίνου, το 1908. Σε αυτήν εμπλέκεται και ο διάσημος συγγραφέας, σερ Αρθουρ Κόναν Ντόιλ, ο «δημιουργός» του Σέρλοκ Χολμς.

Η απόσταση που εδώ και χρόνια διανύουν οι μαραθωνοδρόμοι (κάποιοι τους αποκαλούν «μαραθωνομάχους», λόγω της τεράστιας προσπάθειας, που καταβάλλουν) είναι 42.195μ. Στις πρώτες διοργανώσεις, όμως, αυτή δεν ήταν σταθερή. Το 1896 στην Αθήνα και το 1904 στο Σεντ Λούις (ΗΠΑ) ήταν 40 χιλιόμετρα, το 1900 στο Παρίσι (Γαλλία) 40.260μ., το 1906 στους Μεσοολυμπιακούς της Αθήνας 41.860μ., το 1908 οι δρομείς έτρεξαν 42.195μ., το 1912 στη Στοκχόλμη (Σουηδία) 40.200μ. και το 1920 στην Αμβέρσα (Βέλγιο) 42.750. Αυτές οι αυξομειώσεις της απόστασης ίσως στάθηκαν αφορμή για το δράμα του Πιέτρι.

Υπάρχουν δύο εκδοχές για το τι συνέβη με την απόσταση του αγώνα. Η μία υποστηρίζει, πως αρχικά η απόσταση θα ήταν 42 χλμ., αλλά προστέθηκαν 195μ., για να είναι βέβαιο πως οι δρομείς θα τερμάτιζαν ακριβώς κάτω από το βασιλικό θεωρείο του σταδίου. Η άλλη «λέει» ότι αποφασίστηκε η εκκίνηση να δοθεί μπροστά στο Κάστρο των Γουίντζορ και να είναι 26 μίλια (41.834μ.). Τελικά, η απόσταση αυξήθηκε κι άλλο, γιατί η πριγκίπισσα Μέρι ζήτησε η γραμμή εκκίνησης να μετακινηθεί επιπλέον 385 γυάρδες, ώστε οι αθλητές να ξεκινήσουν κάτω από τα παράθυρα του βασιλικού «θερμοκηπίου», εντός του χώρου του κάστρου. Ετσι, η απόσταση έφθασε τα 42.195μ. η οποία από το 1924 καθιερώθηκε ως επίσημη του Μαραθώνιου δρόμου.

Ο αγώνας ήταν εξαντλητικός. Διεξήχθη υπό αντίξοες συνθήκες, εντελώς αντίθετες από ό,τι αναμενόταν. Τρομερή ζέστη και υγρασία εξήντλησαν τους δρομείς, την προσπάθεια των οποίων παρακολούθησαν περί τους 250.000 θεατές. Ο μικρόσωμος 23χρονος Ιταλός, Ντοράντο Πιέτρι, άρχισε με σχετικά αργό ρυθμό την κούρσα, αλλά σταδιακά επιτάχυνε. Στο 32ο χιλιόμετρο ήταν 2ος, τέσσερα λεπτά πίσω από τον Νοτιοαφρικανό, Τσαρλς Χέφερον, που, όμως, έχανε συνεχώς έδαφος. Ετσι, στο 39ο τον ξεπέρασε κι' έφθασε πρώτος στο στάδιο, με σημαντική διαφορά από αυτούς που τον ακολουθούσαν. Βρισκόταν, όμως, στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Ηταν φανερό σε όλους.

Κατά τη διάρκεια της στροφής μέσα στο στάδιο, έπεσε πέντε φορές. Μάλιστα, ζαλισμένος όπως ήταν, πήρε λάθος κατεύθυνση. Κάποιοι καλοπροαίρετοι κριτές, από υπερβολικό ζήλο, ίσως επειδή τον λυπήθηκαν, έσπευσαν να τον βοηθήσουν, δυστυχώς με πράξεις και όχι απλώς με υποδείξεις. Ενας από αυτούς, σύμφωνα μ' έγκυρες μαρτυρίες, ήταν ο Κόναν Ντόιλ. Ο Πιέτρι κατόρθωσε, έτσι, να τερματίσει πρώτος. Αλλά η αποστολή των ΗΠΑ υπέβαλε ένσταση, καθότι ο δρομέας, που ακολούθησε τον Πιέτρι ήταν Αμερικανός. Η ένσταση έγινε αποδεκτή και ο Ιταλός ακυρώθηκε. Ο κόσμος, όμως, συνέπασχε με τον Πιέτρι. Ετσι, η βασίλισσα, Αλεξάνδρα του πρόσφερε ένα ειδικό χρυσό κύπελλο, ακριβές αντίγραφο αυτού που απονεμήθηκε στον νικητή.

Τα δραματικά γεγονότα χάρισαν στον Πιέτρι «αθανασία». Η φήμη του επισκίασε κατά πολύ αυτή του νικητή του αγώνα. Είναι βέβαιο ότι οι φίλοι και γνώστες του στίβου έχουν ακούσει την ιστορία και τ' όνομα του Πιέτρι, ενώ αυτό του Αμερικανού, Τζον Χέις, που πήρε το χρυσό μετάλλιο, είναι γνωστό μόνο σ' έναν μικρό κύκλο ειδημόνων. Ο Χέφερον τερμάτισε 3ος αλλά, τελικά, του απονεμήθηκε το ασημένιο μετάλλιο.

Η μοίρα παίζει τα παιχνίδια της

Η μοίρα έπαιξε πολλαπλά παιχνίδια στον Ντοράντο Πιέτρι. Δεν ήταν μόνο η αλλαγή της απόστασης του αγώνα, που, αν δεν είχε συμβεί, είναι πιθανόν ο Πιέτρι να είχε αναδειχθεί «χρυσός» Ολυμπιονίκης. Ηταν και η... έκρηξη του Βεζούβιου, που ίσως στάθηκε καθοριστική για τον Ιταλό δρομέα.

Στις 22 Ιουνίου του 1904, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή, στην 7η σύνοδό της, αποφάσισε ν' αναθέσει την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1908 στη Ρώμη. Η πρωτεύουσα της Ιταλίας επικράτησε του Βερολίνου (Γερμανία) και μιας άλλης ιταλικής πόλης, του Μιλάνου. Ομως, η έκρηξη του Βεζούβιου τον Απρίλιο του 1906, υποχρέωσε τη Ρώμη να εγκαταλείψει τη διοργάνωση των Ολυμπιακών. Καθώς δε, η ιταλική κυβέρνηση χρειαζόταν όλες τις προσόδους για να ξαναχτίσει την περιοχή που βρισκόταν στους πρόποδες του ηφαιστείου, αποσύρθηκε και το Μιλάνο από την υποψηφιότητα. Ηταν και η σειρά της Γερμανίας ν' αρνηθεί την ανάληψη της διοργάνωσης, εξαιτίας κλιμακούμενων διεθνών εντάσεων. Ετσι, η ΔΟΕ στράφηκε προς το Λονδίνο, που παρουσίασε ένα πρόγραμμα, το οποίο έγινε ομοφώνως δεκτό στην 9η σύνοδο της ΔΟΕ, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το 1906.

Τι θα συνέβαινε αν ο Πιέτρι έτρεχε στην πατρίδα του; Ουδείς γνωρίζει.

Ηταν, όμως, τελικά άτυχος ή τυχερός ο Πιέτρι; Ποιός εγγυάται πως αν είχε νικήσει, θ' αποκτούσε τη φήμη, που απέκτησε, θα γινόταν περιζήτητος επαγγελματίας και θα «έβγαζε» όσα χρήματα κέρδισε στην αθλητική του σταδιοδρομία; Επίσης, ουδείς.

Τρία χρόνια λαμπρής επαγγελματικής σταδιοδρομίας

Ο Πιέτρι γεννήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 1885, στο Μάντριο του Κορέτζο, στη Ρέτζο Εμίλια, αλλά μεγάλωσε στο Κάρπι, στην περιοχή Εμίλια Ρομάνια. Εκεί, όταν ήταν παιδί, εργάστηκε σε ζαχαροπλαστείο, αλλά και εκεί πήρε το ερέθισμα για να γίνει δρομέας.

Την εποχή εκείνη ο πλέον φημισμένος δρομέας της Ιταλίας ήταν ο Περίκλε Παλιάνι. Τον Σεπτέμβριο του 1904 ο Παλιάνι αγωνίσθηκε στο Κάρπι. Οπως συνηθιζόταν, πολλοί θεατές ακολουθούσαν τρέχοντας τους δρομείς, Ανάμεσά τους ήταν ο κοντόσωμος Πιέτρι (είχε ύψος 1,59μ.), που έτρεχε φορώντας, μάλιστα, τα ρούχα της δουλειάς. Τελικά, έφτασε στον τερματισμό πριν από τον Παλιάνι.

Λίγες ημέρες αργότερα, πήρε μέρος στον πρώτο επίσημο αγώνα του, απόστασης 3.000μ., που διεξήχθη στην Μπολόνια και αναδείχθηκε 2ος.
Ετσι άρχισαν όλα. Το επόμενο έτος σημείωσε την πρώτη διεθνή του επιτυχία. Νίκησε σε αγώνα 30 χιλιομέτρων στο Παρίσι. Τον Απρίλιο του 1906 προκρίθηκε για να εκπροσωπήσει την Ιταλία στους Μεσοολυμπιακούς της Αθήνας. Δυστυχώς, για άλλη μία φορά ήταν άτυχος. Στον αγώνα, ενώ προηγείτο με διαφορά περίπου πέντε λεπτών από τον δεύτερο, αναγκάσθηκε ν' αποχωρήσει λόγω εντερικής ασθένειας.

Το 1907 σάρωνε στην Ιταλία. Ηταν ο καλύτερος δρομέας από τα 5.000μ. ώς και τον Μαραθώνιο. Προπονήθηκε σκληρά για το Λονδίνο. Σε αγώνα 40.000μ. στο Κάρπι νίκησε με τον εκπληκτικό, για την εποχή, χρόνο 2 ώρες 38'. Ολα έδειχναν πως στο Λονδίνο θα κατόρθωνε να περάσει στην αθλητική αθανασία. Ετσι κι έγινε. Αλλά όχι με τον τρόπο, που ο ίδιος επιθυμούσε. Παρότι ακολούθησε έξυπνη τακτική και «πήρε κεφάλι» στην κούρσα μόλις στον 39ο χιλιόμετρο, τα συμπτώματα της υπερκόπωσης και της αφυδάτωσης ήταν εμφανή. Στο στάδιο έγινε ό,τι έχουμε περιγράψει ήδη. Τερμάτισε σε 2 ώρες 54'46''4. Από αυτά, περίπου τα δέκα τα χρειάστηκε για να καλύψει 350μ. μέσα στο στάδιο.

Παρά την ακύρωσή του, ο Πιέτρι έγινε διεθνής προσωπικότητα. Ο μουσικοσυνθέτης Ερβινγκ Μπερλίν του αφιέρωσε ένα τραγούδι με τίτλο «Ντοράντο», το οποίο γρήγορα έγινε δημοφιλές.

Ο μικρόσωμος Ιταλός δέχθηκε πολλές προσκλήσεις για να μετάσχει σε αγώνες επίδειξης στις ΗΠΑ. Στις 25 Νοεμβρίου 1908, στη Μάντισον Σκουέρ Γκάρντεν, στη Νέα Υόρκη, διεξήχθη αγώνας με αντιπάλους τον Πιέτρι και τον «χρυσό» Ολυμπιονίκη του Μαραθωνίου του Λονδίνου, τον Τζον Χέις. Ο Πιέτρι νίκησε, όπως ακριβώς συνέβη και σε παρόμοιο αγώνα, που πραγματοποιήθηκε στις 15 Μαρτίου 1909. Συνολικά, ο Ιταλός δρομέας επικράτησε στους 17 από τους 22 αγώνες του στις ΗΠΑ.

Επέστρεψε στην Ιταλία τον Μάιο του ίδιου έτους και συνέχισε να τρέχει επαγγελματικά στην πατρίδα του και στο εξωτερικό για άλλα δύο χρόνια. Στον τελευταίο του αγώνα Μαραθώνιου δρόμου, που έγινε στο Μπουένος Αϊρες (Αργεντινή) στις 24 Μαΐου 1910, πέτυχε το ατομικό του ρεκόρ: 2 ώρες 38'48''2. Στην Ιταλία αγωνίσθηκε για τελευταία φορά στις 3 Σεπτεμβρίου 1911.

Ηταν σε αγώνα 15 χλμ. στην Πάρμα, στον οποίον τερμάτισε πρώτος. Νίκησε, επίσης, και στην τελευταία κούρσα της σταδιοδρομίας του, που έγινε στο Γκέτεμποργκ (Σουηδία), τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Στα 26 του αποσύρθηκε από τους αγώνες.

Στα τρία χρόνια της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας, κέρδισε 200.000 λίρες, ποσό τεράστιο για την εποχή. Επένδυσε τα χρήματα σ' ένα ξενοδοχείο, που άνοιξε με τον αδελφό του. Δεν αποδείχθηκε, όμως, εξίσου ικανός επιχειρηματίας, όσο αθλητής, και το ξενοδοχείο χρεoκόπησε.

Πήγε στο Σαν Ρέμο όπου διηύθυνε ένα συνεργείο αυτοκινήτων. Εζησε εκεί έως τον θάνατό του, από καρδιακή προσβολή, στις 7 Φεβρουαρίου του 1942. Δεν ήταν καν 57 ετών.

 *Ο Κόναν Ντόιλ ανέλαβε να γράψει, για λογαριασμό της εφημερίδας Ντέιλι Μέιλ, ένα ειδικό ρεπορτάζ για τον αγώνα του Λονδίνου. Εντυπωσιασμένος από την προσπάθεια του Πιέτρι μέσα στο στάδιο, την σχολίασε ως εξής:
«Η μεγαλειώδης εμφάνιση του Ιταλού ουδέποτε θα σβήσει από τα αρχεία (σημείωση μπλογκ: στην ουσία, την ιστορία) του αθλητισμού. Η απόφαση των κριτών, μπορεί».
Ο διάσημος συγγραφέας πρότεινε στους υπεύθυνους της εφημερίδας ν' αρχίσουν προσπάθεια για να συγκεντρώσουν χρήματα, ώστε να βοηθήσουν τον Πιέτρι ν' ανοίξει φούρνο στην γενέτειρά του. Συγκεντρώθηκαν 300 λίρες. Τις πέντε πρώτες έδωσε ο Κόναν Ντόιλ.
Ο Πιέτρι έγινε γραμματόσημο στην πατρίδα του. Στην ειδική έκδοση αναγράφεται: «Tra mito e realta'». Δηλαδή, «Μεταξύ μύθου και πραγματικότητας».
Αλλά ο Πιέτρι ήταν απόλυτα πραγματικός. Οπως και η δραματική ιστορία του, η οποία, όπως προέβλεψε ο Κόναν Ντόιλ, «ουδέποτε θα σβήσει από τα αρχεία του αθλητισμού»...