Ο Γουόλτ Ντίσνεϊ οραματίστηκε την «πόλη της ευτυχίας»,

Πόλεις του ονείρου ή του εφιάλτη;

Η έκθεση «Dreamlands» στο Μπομπούρ στο Παρίσι αφηγείται ιστορίες αστικής υπερβολής και φαντασμαγορίας

Της Μαριας Κατσουνακη

Ο Γουόλτ Ντίσνεϊ οραματίστηκε την «πόλη της ευτυχίας», μια «πρότυπη κοινότητα του αύριο» στη Φλώριδα. Στις αρχές του 20ού αιώνα στο Κόνι Αϊλαντ, στη Ν. Υόρκη, δημιουργήθηκε ένα ψυχαγωγικό πάρκο, φαντασμαγορικό και πρωτοποριακό για την εποχή, το οποίο το 1911 παραδόθηκε στις φλόγες όταν ένα από τα εκατομμύρια φώτα που το στόλιζαν εξερράγη.

Μπορεί ο άνθρωπος να κατασκευάσει μια συλλογική ουτοπία; Οι Διεθνείς Εκθέσεις που οργανώνονται από τον 19ο αιώνα, όπου κάθε χώρα στήνει το δικό της περίπτερο για να προβάλει τεχνολογικά επιτεύγματα, αξίες και πολιτισμό, πόσο έχουν επηρεάσει το μέλλον των πόλεων; Το ερώτημα επιχειρεί να διερευνήσει η έκθεση «Dreamlands» στο Μπομπούρ. Μέσα από 350 έργα, που περιλαμβάνουν από σύγχρονη τέχνη, εγκαταστάσεις, μακέτες, έως προβολές ταινιών, οι επιμελητές Didier Ottinger και Quentin Bajac συνθέτουν ένα θεαματικό «κολάζ» αρχιτεκτονικής έμπνευσης και καλλιτεχνικής ευρηματικότητας.

Οση ώρα κράτησε η περιήγησή μας στον χώρο, πριν από λίγες ημέρες, περάσαμε σε... άλλη διάσταση. Η Ν. Υόρκη, το Λας Βέγκας, η Βαρκελώνη, το Παρίσι, μέσα από τα μάτια του Ρεμ Κουλχάας, του Ρόμπερτ Βεντούρι, του Σαλβαντόρ Νταλί, του Μάρτιν Σκορσέζε, του Πίτερ Γουίαρ, του Τζόζεφ Στέλα. Αρχιτέκτονες, ζωγράφοι, κινηματογραφιστές, εικαστικοί καλλιτέχνες, όσοι με τον τρόπο τους έπλασαν μια «dreamland», έχουν τη θέση τους στην έκθεση. Ενα παιχνίδι μουσικής και φωτισμών, εικόνας και ήχου, υποβάλλει μια διαρκή παραίσθηση. Ονειρο ή εφιάλτης;

Ετερόκλητοι τόποι, ετερόκλητες διαθέσεις. Τα ψυχαγωγικά πάρκα σαν φουτουριστικά λούνα παρκ, η αβάν γκαρντ των αρχών του 20ού αιώνα αντιμέτωπη με τον καταναλωτικό εφιάλτη του 21ου. Το Χόλιγουντ της δεκαετίας του ’40 και του ’50, η φωνή του Φρανκ Σινάτρα να αποθεώνει τη Ν. Υόρκη, δίπλα στην επέλαση του κιτς: υπερμοντέρνες πόλεις–πάρκα, αναπαράγουν τα κανάλια της Βενετίας ή την Αψίδα του Θριάμβου.

Ας ονειρευτούμε την Αθήνα

Ποια θέση θα μπορούσε να έχει η Αθήνα σε αυτήν την σουρεαλιστική «dreamland»; Θέσαμε το ερώτημα στην αρχιτέκτονα - πολεοδόμο Ουρανία Κλουτσινιώτη. Οχι τόσο για να μας απαντήσει, όσο για να μας προκαλέσει να αναλογιστούμε:

«Ας ονειρευτούμε τα ποτάμια της Αθήνας –τον Ιλισό και τον Κηφισό– από οχετοί αυτοκινήτων να μεταμορφώνονται σε μεγάλα γραμμικά κοινόχρηστα πάρκα, το μέτωπο της θάλασσας –τον Φαληρικό Ορμο– από απροσπέλαστος χώρος να γίνεται πάρκο αναψυχής και πολιτισμού, το μαλακό της υπογάστριο –τον Ελαιώνα– από σκουπιδότοπος χρήσεων σήμερα να μετασχηματίζεται σε πηγή ζωής, τους ιστορικούς της άξονες –την Ιερά Οδό, την Πειραιώς, την Πατησίων, την Κηφισίας– από πηγές οχλήσεων, θορύβων και ρύπανσης, να προβάλλουν κατάφυτοι με την ευωδιαστή χλωρίδα της αττικής γης. Ας ονειρευτούμε ακόμη τους ορεινούς της όγκους –τον Υμηττό, την Πεντέλη, την Πάρνηθα– αντί να στέκουν παράμερα, να διεισδύουν με απολήξεις, ως λωρίδες πρασίνου και κοινόχρηστων εγκαταστάσεων, έως και την καρδιά της, το ιστορικό της κέντρο, που σήμερα στέκεται σαστισμένο, παραμελημένο και κακόφημο. Ολα αυτά γεμάτα κόσμο και δρώμενα. Τι μας φταίει; Ο ανύπαρκτος προβληματισμός για το δημόσιο συμφέρον, η έλλειψη δημοοσίου χώρου, που ποτέ δεν αποκτήθηκε, επειδή στη χώρα μας ποτέ δεν υπήρξε παρατεταμένη περίοδος πολιτικής σταθερότητας. Ακριβώς όπως και σήμερα».

Ευφορία και παρεκτροπές

«Είναι ένα γεγονός που υπόκειται σε πολλαπλές αναγνώσεις. Στην έξοδο, τα αισθήματα κυμαίνονται από την ευφορία στην απελπισία. Και το αντίστροφο», σημειώνουν για την έκθεση οι επιμελητές. Πρόκειται για μια κριτική ματιά στην «κοινωνία του θεάματος», ρωτήθηκαν. «Είναι δύο εκθέσεις σε μία. Η μία πλευρά ευφορική, γιορτάζει το χιούμορ, την υπερβολή και την ουτοπία· η άλλη, διαποτισμένη από το πνεύμα του Γκι Ντεμπόρ, ο οποίος μας προειδοποιεί για τις παρεκτροπές της κοινωνίας του θεάματος και της ψυχαγωγίας».

Ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από την «Dreamland» του Κόνι Αϊλαντ. Κομβική ημερομηνία το 1889, όταν εγκαινιάστηκε ο πύργος του Αϊφελ για τη Διεθνή Εκθεση της χρονιάς, η οποία σηματοδοτεί και μιαν ανατροπή: το, ως επί το πλείστον, εκπαιδευτικό περιεχόμενο άρχισε να στρέφεται σε περισσότερο θεαματικές κατασκευές.

Η έκθεση «Dreamlands, από τα πάρκα ψυχαγωγίας στις πόλεις του μέλλοντος» θα διαρκέσει έως τις 9 Αυγούστου.

news.kathimerini.gr/