ΔΙΑΔΡΟΜΗ-ΣΥΜΒΟΛΗ-ΑΓΩΓΗ.

Ιστορική διαδρομή της πάλης και η συμβολή της στην αγωγή των νέων

Σ. Ντάνης* - Ν. Τσιακάρας**

Η πάλη εμφανίστηκε σε όλους τους πολιτισμένους λαούς της αρχαιότητας και αποτέλεσε βασικό μέσο αγωγής για τους νέους, ιδιαίτερα στην αρχαία Ελλάδα. Η πάλη για τους Έλληνες ήταν ενδεικτικό της δύναμης , της αντοχής ,της επιμονής , της καρτερικότητας, της ανθεκτικότητας, αλλά και της εξυπνάδας. Απαιτούσε σώμα ευκίνητο ευλύγιστο, δυνατό να υποφέρει και να υπομένει.

Σε παραστάσεις τοιχογραφιών και ανάγλυφων βλέπουμε άνδρες να παλεύουν. Επίσης στη Μινωική εποχή η πάλη ήταν γνωστή, παραστάσεις κοσμούσαν τους τοίχους των ανακτόρων και απέδιδαν εύστοχα τη μυολογία και την ένταση του αγώνα. Η πάλη στην Κρήτη είχε χαρακτήρα ειρηνικό και οι αθλητές φορούν ειδικά ενισχυμένα κράνη με παραγναθίδες άγνωστα στους πολεμιστές. Στη Μυκηναϊκή Ελλάδα ο χαρακτήρας της κοινωνίας είχε εντονότερη πολεμική χροιά, οι Μυκηναΐοι αντέγραψαν μερικά αθλητικά γυμνάσματα, την πυγμή και την πάλη. Αγγειογραφία του 13ου αι. π.χ. αποδεικνύει ότι Μυκηναΐοι άποικοι μετέφεραν την πάλη στην Κύπρο.

Η έφεση για την άθληση είναι διάχυτη και στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια. Η αγάπη για την άθληση κυριαρχεί παντού. Η πάλη είναι ένα από τα αγωνίσματα που περιγράφονται στην Ιλιάδα (ψ256-ω6), στα άθλα επί Πατρόκλω τρίτο κατά σειρά. Αντίπαλοι είναι ο Οδυσσέας ο οποίος χαρακτηρίζεται για την τεχνική του και ο Αίας για την δύναμή του. Στην όρθια πάλη νικητής είναι αυτός που θα ρίξει τον αντίπαλο στο χώμα. Ο Αχιλλέας διακρίνει πως και οι δύο είναι ισάξιοι αθλητές και απένειμε και στους δύο βραβείο.

Στην Οδύσσεια αναφέρεται ότι ο Αλκίνοος για τιμήσει τον Οδυσσέα καλεί στα ανάκτορα πλήθος κόσμου, τρώνε και πίνουν και συγκεντρώθηκαν μετά από πρόταση του Αλκίνοου για να κάνουν αγώνες πάλης στους οποίους νικητής ανεδείχθη ο Ευρύαλος.

Στη Σπάρτη υπάρχει πολυδιάστατη αγωγή των νέων που κατορθώνει να συνθέσει το δυνατό κορμί, την καλλιέργεια της ψυχής με το ρυθμό της γυμναστικής, του χορού, της μουσικής και της ποίησης. Στην Αθήνα η πάλη γινόταν υπό την επίβλεψη του παιδοτρίβη,1 με σώματα γυμνά και με το ρυθμό της μουσικής του αυλού. Ο στόχος κοινός, η μετάδοση του ρυθμού και η κατάκτηση της αρμονίας. Η ελεύθερη αυτή γυμναστική παιδεία απαιτούσε και τους κατάλληλους χώρους. Έτσι δημιουργήθηκαν οι πρώτες παλαίστρες,2 οι οποίες ήταν δημόσιες και ιδιωτικές. Η παλαίστρα αποτελεί ένα τμήμα του Γυμνασίου (χώρος που ασκούνται γυμνοί οι νέοι στην αρχαία Ολυμπία).

Η πάλη εισήχθη στο ολυμπιακό πρόγραμμα το 708 π.χ. ( 18η ολυμπιάδα) μαζί με το πένταθλο. Η προετοιμασία των αθλητών γινόταν από τον παιδοτρίβη, τον γυμναστή3 και τον αλείπτη. Αρχαιότερος ήταν ο παιδοτρίβης, που το όνομά του προέρχεται από το ρήμα τρίβω, με την έννοια του «ασκώ, προετοιμάζω, προπονώ». Έκανε την εμφάνιση μαζί με την παλαίστρα.

Η προετοιμασία για τους αγώνες στην πάλη δεν ήταν μια δοκιμασία μόνο σωματική αλλά και ψυχική. Οι αθλητές κληρώνονταν σε ζευγάρια, εάν περίσσευε ένας αθλητής ήταν ο τυχερός της κλήρωσης. Αυτόν τον έλεγαν έφεδρο και πάλευε στο τέλος ξεκούραστος. Μπορούσε ένας αθλητής να ανακηρυχθεί νικητής χωρίς να αγωνιστή, αυτήν τη νίκη την έλεγαν ακονιτί, χωρίς να πέσει κάτω στο χώμα, στην «κόνιν» (Φιλόστρατος) και δινόταν ιδιαίτερη σημασία στη θεά τύχη όπως και οι αθλητές αγωνίζονταν γυμνοί, γιατί πίστευαν η γύμνια δεν είναι ντροπή όταν είσαι ντυμένος με αρετή. Πρώτη η Ελλάδα από όλους τους λαούς της γης δίδαξε τον τρόπο του «αγωνίζεσθαι» και έβαλε τον αγώνα σε πλαίσια ηθικά, θρησκευτικά, πολιτικά, παιδαγωγικά, ψυχολογικά και κοινωνικά.

Μυθολογικές και ιστορικές παραδόσεις για την πάλη

Ο Φιλόστρατος αναφέρει ότι η κόρη του θεού Ερμή η Παλαίστρα εφεύρε την πάλη. Ο ίδιος γράφει ότι το πολεμικό κατόρθωμα στον Μαραθώνα ήταν σχεδόν αγώνας πάλης και στις Θερμοπύλες οι Σπαρτιάτες έπεσαν πάνω στους εχθρούς με γυμνά χέρια χωρίς όπλα γιατί έσπασαν τα δόρατα και τα σπαθιά τους. Επίσης ο Πλούταρχος αποδίδει τη νίκη των Λεύκτρων, στην υπεροχή των Θηβαίων και των Βοιωτών στην πάλη. Την τέχνη δε της πάλης πίστευαν πως την εφεύρε ο Θησέας, όταν πάλεψε και σκότωσε τον Κερκύονα κατά τον ακαδημαϊκό φιλόσοφο Πολέμωνα, την παλαιστική την εφεύρε ο Αθηναίος παιδοτρίβης του Θησέα, ο Φόρβας. Ο ιστοριογράφος Ίστρος όμως δέχεται πως η ίδια η θεά Αθηνά δίδαξε στο Θησέα την πάλη. Αναφέρονται επίσης ο Ερμής και ο Πηλέας που πάλεψε με την ηρωίδα Αταλάντη στους νεκρικούς αγώνες προς τιμήν του Πηλέα.

Τα χαρακτηρηριστικά και τα είδη της πάλης

Η πάλη απαιτεί συνδυασμό τέχνης, ευκινησίας και δύναμης. Αποτελούσε μέρος του πεντάθλου αλλά και αγώνισμα ανεξάρτητο στους πανελλήνιους αγώνες. Τα είδη πάλης είναι δύο, η όρθια ή ορθοπάλη και η αλίνδησης ή κύλισης ή κάτω πάλη. Στην πρώτη αρκούσε ο παλαιστής να ρίξει τον αντίπαλό του στο σκάμμα. Στην δεύτερη δεν αρκούσε η πτώση αλλά να «απαγορεύσει» ένας από τους δυο, δηλαδή να παραδεχθεί την ήττα του. Ο αθλητής ύψωνε το χέρι με τον δείκτη ή και τον μέσο τεντωμένο για να τον δει ο κριτής. Η αρχική στάση του παλαιστή ήταν με τα δυο του πόδια λίγο ανοιχτά και λυγισμένα , η οποία ονομάζεται σύστασις ή παράθεσις. Ανάλογα με το σημείο του σώματος που γινόταν η λαβή, οι τεχνικές, τα παλαίσματα, οι λαβές έπαιρναν το ανάλογο όνομα. Εντυπωσιακή λαβή είναι η μεσολαβή , το σήκωμα του αντιπάλου από τη γη οπότε εύκολα τον έριχνε στο χώμα.

Τα προσόντα του παλαιστή κατά τον Φιλόστρατο

Kατά τον Φιλόστρατο, ο παλαιστής πρέπει να έχει καλό ανάστημα και συμμετρική κατασκευή σε όλο το κορμί. Τους κανόνες της πάλης τους έχει θεσπίσει ο Ορίκαδμος από τη Σικελία. Η πάλη προετοίμαζε τους άντρες με ψυχικό σθένος, με σιδερένια σωματική αντοχή γιατί στην πάλη νικούσε εκείνος που διέθετε θέληση, δύναμη και καρτερία. Διεκδικούσε με πείσμα τη νίκη και σέβονταν τους κανονισμούς ενώ οι θεατές επευφημούσαν το νικητή που πετύχαινε καθαρή νίκη. Ο Πλούταρχος ονομάζει την πάλη «τεχνικότατον και πανουργότατον» των αθλημάτων. Στις διάφορες πόλεις είχαν αναπτυχθεί ιδιαίτερες τεχνικές και μέθοδοι πάλης. Γνωστές ήταν η Θεσσαλική πάλη , η Σικελική και η Λακωνική. Θαυμάστηκε για την παλαιστική του τέχνη ο Κρατίνος από την Αίγειρα της Αχαΐας και του έδωσαν το δικαίωμα να στήσει στην Άλτη και το άγαλμα του παιδοτρίβη του, αλλά φημισμένος παλαιστής ήταν ο Μίλωνας ο Κροτωνιάτης, ο Τιμασίθεος ο Κροτωνιάτης που νίκησε τον Μίλωνα όταν για έκτη φορά θέλησε να διεκδικήσει το βραβείο στην Ολυμπία.

Η σύγχρονη πάλη

Με την αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων το 1896 στην Αθήνα η Ελλάδα συμμετέχει στο πρόγραμμα των αγώνων στην πάλη4 με τους αθλητές Γεώργιο Τσίτα (ασημένιο) και Στέφανο Χριστόπουλο (χάλκινο). Το 1912 ιδρύθηκε η διεθνής ομοσπονδία και το 1935 η Ελληνική Ομοσπονδία Φιλάθλων Πάλης.

Στη σύγχρονη ιστορία η πάλη έχει χαρίσει πολλά Ολυμπιακά μετάλλια και διακρίσεις στην Ελλάδα μέχρι και σήμερα στο τελευταίο Παγκόσμιο πρωτάθλημα. Να σημειωθεί ότι οι αθλητές αγωνίζονται ανάλογα με τα κιλά5 και έχουν καθορισμένη ενδυμασία (μπλε και κόκκινο αθλητικό μαγιό ) και παλαιστικά παπούτσια. Στο Ολυμπιακό πρόγραμμα έχει εισαχθεί και η Ελευθέρα Πάλη γυναικών με τέσσερις κατηγορίες κιλών (48 – 55 – 63 – 72).

Οι διακρίσεις στην πάλη υπολογίζονται μετά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Το 1968 ο Πέτρος Γαλακτόπουλος κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο και το 1972 το ασημένιο στους Ολυμπιακούς του Μονάχου, ενώ το 1980 ο Στέλιος Μηγιάκης κατακτά στη Μόσχα το χρυσό ενώ ο Γιώργος Χατζηϊωανίδης το χάλκινο. Το 1984 στο Λος Άντζελες ο Δημήτρης Θανόπουλος κατακτά το ασημένιο μετάλλιο και ο Μπάμπης Χολίδης το χάλκινο. Μεταξύ άλλων άξιων αθλητών την Ελλάδα τίμησαν με τις διακρίσεις τους και οι Όθων Μοσχίδης, Γιώργος Πετμεζάς, ο Γιώργος Ποζίδης, ο Παναγιώτης και ο Γιώργος Ποικιλίδης, ο Ηρακλής Δεσκουλίδης και ο Κωνσταντίνος Θάνος.

Το αρχαιότερο Ολυμπιακό αγώνισμα πρέπει να συμβάλλει στην αρμονική σωματική και πνευματική ανάπτυξη της νεολαίας μας με την εισαγωγή στο πρόγραμμα της Φυσικής Αγωγής στην πρωτοβάθμιας εκπαίδευση και στο σχολικό αθλητισμό. Είναι γνωστό ότι στα εκπαιδευτικά αναλυτικά προγράμματα άλλων κρατών η πάλη αναδεικνύεται με την υποχρεωτική παρακολούθηση των μαθητών και τη διεξαγωγή σχολικών αγώνων.

1. Παιδοτρίβης: Ο εμπειρικός γυμναστής, ο προγυμναστής ο οποίος δίδασκε τους νέους τεχνική στην πάλη και άλλες ασκήσεις.

2. Παλαίστρα: Ο χώρος άσκησης των αθλητών της πάλης και στη συνέχεια και των αθλητών της πυγμής κλαι του παγκρατίου. Επίσης Παλαίστρα ήταν κόρη του θεού Ερμή η οποία φέρεται ως ο εφευρέτης της πάλης .

3. Γυμναστής: Ο επιστήμονας ο οποίος είχε την ευθύνη να γυμνάζει-προπονεί τους αθλητές έναντι αμοιβής. Στην αρχαιότητα είχε θεωρητικές, ιατρικές γνώσεις, γνώσεις περί διατροφής. Καθόριζε τη δίαιτα και το σύστημα προπόνησης των αθλητών. Πρώτος γυμναστής, ο Ερμής σύμφωνα με την μυθολογία.

4. Ο αγώνας διεξάγεται σε τρεις περιόδους τω δύο λεπτών. Στόχος του αθλητή να κερδίσει τις δύο περιόδους ή η ακινητοποίηση του αντίπαλου με την πλάτη στο ταπί.

5. Κατηγορίες κιλών ανδρών Ελληνορωμαϊκής και Ελευθέρας πάλης: 55 - 60 - 66 - 74 – 84 – 96 – 120. Κατηγορίες κιλών Ελευθέρας πάλης γυναικών : 48 - 51 - 55 – 59 – 63 – 67 - 72

ΠΗΓΗ/ΑΥΓΗ 7-3-2010